قیر مادهای به رنگ سیاه تا قهوهای تیره است که در دمای محیط حالت جامد دارد؛ اما با افزایش دما، به حالت خمیری و سپس مایع میگردد.
بهطور کلی این ماده بهشدت کاربردی است چراکه دو ویژگی غیرقابل نفوذ بودن در برابر آب و چسبنده بودن، این مادهی خمیری شکل را محبوب کرده است.
ماده اي است مركب و بسيار پيچيده كه از دير باز توسط بشر شناخته شده بوده است و در ساخت وسايل ساختماني و تزييني، ساخت پروتزهاي مصنوعي، ضد آب كردن كشتي و حتي موميايي كردن مورد استفاده قرار مي گرفته است
قير بصورت طبيعي از زير پوسته زمين بصورت چشمه، درياچه و معادن سطحي به شكل جامد و مايع رخ مي نمايد
مشخصات کلی قیر
درجه نفوذ
بهطور کلی بررسی درجه نفوذ قیر بهمنظور سنجش سختی این ماده انجام میشود هر چه درجه نفوذ کمتر باشد قیر سختتر است.
ویسکوزیته یا گرانروی چیست؟
ویسکوزیته, گران روی یا لزجت یک سیال گاز یا مایع میزان مقاومت آن در مقابل جاری شدن را بیان میکند; زمانی که جسمی درون یک سیال حرکت کند سیال اطراف این جسم در مقابل حرکت مقاومت نشان میدهند.
گرانروی یک ماده با زمانی که طول میکشد از یک وسیله به نام تیوب ویسکومتر (در واقع یک لوله باریک) عبور کند مشخص میشود. یکی از نمونههای خوب ویسکوزیته عبور مایعات از یک نی است که به طور مثال آب که ویسکوزیته پایینتری دارد به مراتب راحتتر از عسل که ساختار مولکولی پیچیده تری دارد درون نی جاری میشود.
ویسکوزیته یا گران روی یک کمیت ثابت نیست و با عواملی از جمله دما، فشار، سرعت برشی و شرایط روانکاری رابطه دارد.
نقطه اشتعال
پایینترین درجهٔ دمایی است که در آن از ماده، بخاری قابل احتراق ساطع میشود. اندازهگیری نقطهٔ اشتعال نیازمند یک منبع احتراق است. با خارج کردن منبع احتراق از محل، بخار یادشده آتش نخواهد گرفت. نقطهٔ احتراق نیز پایینترین دمایی است که در آن از ماده بخاری قابل احتراق ساطع میشود و حداقل برای پنج ثانیه میسوزد.
درجه خلوص
حلال قیر تتراکلرورکربن و سولفور کربن است. بنابراین اگر نمونهای از قیر را در هر یک از این مواد حل کنیم، ناخالصیهای آن باقی میماند و از آن جا درجه خلوص قیر را میتوان تعیین کرد.
درجه نرمی
درجه نرمی دمایی است که با رسیدن قیر به آن دما، قیر از حالت جامد به حالت روان درمیآید. هرچه درجه نرمی قیر بیشتر باشد، حساسیت کم تری نسبت به تغییرات دما دارد. درجه نرمی قیرهای معمولی حدود ۶۰ تا ۷۰ میباشد.
انواع قیر
قیر طبیعی
قیرطبیعی به همان شکل اولیه و جامد قابل استفاده نیست و برای اینکه از آن استفاده کنند معمولا آن را با قیرهای نفتی مخلوط می کنند و یا در حلال حل کرده و برای ساخت عایق ساختمانی یا ایزوگام از آن استفاده می کنند.
قیرهای طبیعی قابل استفاده قیرهایی هستند که با قیر نفتی قابل امتزاج باشند و محصولی که بدست می آید بتواند استانداردهای لازم را برای کاربردهای عایق رطوبتی و همچنین راهسازی کسب کنند. بنابراین قیر طبیعی مناسب قیری است که دارای حلالیت بالا در سولفور کردن، خاکستر معدنی کم و نقطه ذوب پایین باشد.
نکته دیگری که در انتخاب قیر طبیعی باید در نظر گرفته شود منبع آن است. باید به این نکته توجه داشت قیر طبیعی که مورد آزمایش قرار می گیرد از کدام معدن تهیه شده و اگر این قیر دارای خواص مناسب بود آیا ذخایر کافی از این قیر در دسترس هست یا خیر.
کاربرد قیر طبیعی
- ساخت پوشش لوله های نفت
برای جلوگیری از خوردگی لوله های نفت و گاز بر روی آن ها پوششی از مواد عایق ایجاد می کنند. از مخلوط قیر طبیعی و قیر نفتی می توان برای این منظور استفاده کرد.
- کک سازی و سوخت
از قیر طبیعی می توان به عنوان سوخت و یا در صنعت کوک سازی استفاده کرد.
- بکارگیری در سیمان حفاری
هنگامی که به سیمان حفاری با وزن مخصوص کم نیاز داشته باشند از قیر طبیعی در سیمان حفاری استفاده می کنند.
قیر خالص
قیرهای نفتی خالص از پسماند پالایش نفت خام بدست می آید در حین تقطیر نفت خام، روغن های سبک تر در درجه حرارت های پایین تر تبخیر شده و با بالا رفتن دما روغن های سنگین تر جدا می شود. آنچه در ته این برج ها باقی می ماند قیر خالص است که با تنظیم درجه حرارت و فشار داخل برج تقطیر می توان قیرهایی با درجه سفتی متفاوت به دست آورد.
قیر قطرانی
( Tar ) قیرقطران این نوع قیر به دلیل تشابه ظاهری و كاربرد مشابه با قیر نفتی گاهی با یك اسم شناخته می شوند . چون منبع تهیه این نوع قیر با قیر نفتی متفاوت است ، تركیب شیمیائی و خواص فیزیكی متفاوتی دارد كه در نتیجه یك لغت عمومی برای مایعاتی است كه Tar . رفتاری متفاوت در هنگام استفاده و عملكرد در سرویس دارد از سوزاندن مواد آلی طبیعی مثل چوب یا ذغال سنگ و تقطیر تخریبی آنها در غیاب هوا می باشد .